بسم الله الرحمن الرحیم
آغاز کلام با وحی الهی که چه زیبا فرمود: انه اضحک و ابکی ( اوست که می خنداند و می گریاند)، خداوند خالق هستی است، همه زیبایی ها آفریده اوست و خنده نیز اثر اوست، جهان فقط زیبایی است وآنان که دنیا را غیر زیبا می پندارند یا خدا را نمی شناسند و یا منظورشان دنیای بی خداست.
هر انسانی خنده را تجربه نموده اما آیا هر انسان خندانی شاد و با نشاط است؟ بر اساس دلیل تجربی هر انسانی با کمی دقت در وجود خویش درمی یابد که هر انسان خندانی ااما دارای نشاط و شادی نیست و آنچه لازم و ضروری برای یک زندگی ایده آل است با نشاط بودن انسان است نه صرفا خندان بودن، چراکه خنده اگرچه ممکن است یکی از نشانه های شادی باشد اما وما دلالت بر شادی درونی نمی کند.
همچنانکه تنفس و غذا و گریستن از ضروریات حیات انسانی است داشتن روحی با نشاط نیز چنین است، گاهی بدنها روحی افسرده را حمل میکنند و کم کم آثار این روح خسته را در چهره نمایان می شود و با این وضعیت انسان خود را بسوی هلاکت تدریجی پیش می برد، چه راهکاری برای فرار از این روح خسته و فرسوده می تواند باشد و آیا اصلا راهی وجود دارد؟
آری، تنها راهکار بازگشت به دستورات قرآن و اهل بیت عصمت و طهارت است که در سایه عمل کردن به این نسخه حیات بخش در هر شرایطی نشاط در جانها ایجاد و باقی میماند. از نمونه ها و نماد واقعی و حقیقی آن در تاریخ صدر اسلام حضرت زینب سلام الله علیه است که در سخت ترین شرایط، دنیا را بجزء زیبایی نمی بیند و می فرماید: ما رایت الا جمیلا ؛ آری او ثمره تربیت اسلامی در درجات اعلای آن است، او عملا به بشریت اعلام می کند که حتی در بدترین شرایط روزگار با جسمی که از ظلم ستمکاران و ددمنشان خموده شده، می توان روحی با نشاط داشت و براستی مگر می توان با روحی مرده آن عظمت را در کربلا و کوفه و شام ایجاد کرد و در حضور ابن زیاد و یزید با آن کلام کوبنده ستمگران و ظالمان را رسوای عالم نمود. امام علی(ع) میفرماید: المومن دایم نشاطه. مومن نشاط دائمی دارد. زندگی زیبا و پر از نشاط است، این انسان مومن است که با استفاده از دستورات الهی درهر شرایطی می تواند در خود ایجاد نشاط کند و آن را حفظ نماید.
اهمیت شاد کردن دیگران
همانطوری که اصل نشاط برای انسان حیاتی و ضروری است، بر همین مبنا شاد کردن دیگران می تواند از اهمیت زیادی برخوردار باشد چراکه دستورات اسلامی بر مبنای خودمحوری نیست و چنانچه در روایت ذیل می خوانیم برطرف کردن حوایج دیگران از دستورات موکد اسلامی است.
امام صادق علیه السلام فرمود: هر مومنی، گرفتاری مومنی را برطرف نماید خداوند نیازهای او را در دنیا و آخرت آسان می گرداند.
مومن، راهی را برای رفع حاجت برادر مومن اش طی نمی کند مگر اینکه خداوند برای هر قدمش حسنه ای می نویسد و گناهی را از او برطرف می نماید و برای هر قدم او درجه ای به وی می دهد و علاوه بر آنها ده حسنه به او داده و حاجت او را برطرف می نماید؛
وقتی نشاط ضرورت وجود آدمی باشد درجه اهمیت شاد کردن دیگران احتیاج به دلیل ندارد و از آن چیزهایی است که خودش، خودش را تصدیق می کند.
حال که از اهمیت شاد کردن دیگران گفتیم، بد نیست که بدانیم سیره و روش رسول خدا صل الله علیه و آله اینچنین بوده که هرگاه یکی از یارانش را ناراحت می دید با شوخی کردن او را شاد می کرد.
در سخنان معصومان علیهم السلام، شوخی دین باوران، عبادت و خنده آنان، تسبیح الهی بیان گردیده و برای کسی که مسلمانی را شادمان سازد پاداش فراوانی نوید داده شده است.
چه باید کرد؟
وجود رذائل اخلاقی در انسان باعث سلب آرامش فرد می شود چنانچه نداشتن کینه و حسادت و سایر صفات نهی شده، نتیجه صفای باطن است که البته نداشتن و پاک بودن وجود از رذایل اخلاقی باعث آرامش و نشاط روحی است، بنابراین کسی که نمی تواند خود را از کینه و حسادت و دیگر صفات مذموم به ساحل پاک نجات برساند، از آرامش، این نعمت خدادادی خود را محروم ساخته است، همچنین آموزشهای پیامبر اسلام در مورد نوید دادن اجر و پاداش الهی به افرادی که برخورد صبر و سازش با تمامی فقدان ها را سرلوحه کارهای خود قرار می دهند، تضمین کننده سلامت روانی فرد است و به نحو کلی تر دینداری موجب امنیت زندگی است، چنانچه حضرت امیر علی(ع) می فرماید: بی دینی و بی خردی برای من قابل گذشت نیست؛ زیرا بی دینی مایه نا امنی است و زندگی بدون امنیت، تلخ و ناگوار و مخوف است و بی خردی از دست دادن حیات انسانی است؛
وقتی انسان امروز و دیروز به بهانه زندگی ایده آل و متمدن به سمت زندگی حیوانی پیش می رود چگونه انتظار آرامش، این هدیه و نعمت الهی را دارد و از چه رو توقع دارد که بتواند در کوران حوادث روزگار سکان وجود خویش را نگه دارد.
وقتی ابزار رسیدن به هدف، خودش هدف قرار داده شد چگونه ممکن است راه درست را بپیماید و به مقصود برسد، باید دانست و بالاتر از آن، باور نمود که دنیا و آنچه در آن است بجزء وسیله ای برای رسیدن به هدف نیست و ابزار و وسیله را هدف قرار دادن، انسان را به سمت هلاکت پیش می برد.
پس در آغاز برای شاد زیستن داشتن جهان بینی صحیح برگرفته از مکتب انسان ساز اهل بیت علیهم السلام و نیز شناختن خود و نسبت وجودی انسان با دنیا و ماوراء از ضروریات است که بدون آن حتما راه به جایی نخواهیم برد.
انسانی که جهان بینی صحیحی دارد و نسبت خود با دنیا را می شناسد با از دست دادن بخشی از ابزار و نعمتهای الهی به پوچی و ناامیدی و خود کشی نمی رسد بلکه به خالق مهربان این عالم پناه می ببرد و از او استمداد می جوید و می داند که کم و زیاد این عالم خواهد گذشت و ماندنی و دائمی نیست و بازگشت همه کس و همه چیز به اوست. اوست که تکیه گاه محکم و ریسمان قابل اعتمادی برای چنگ زدن است، اوست که قادر علی الاطلاق است و تمام قدرتها در دست اوست. با اینچنین دیدگاهی کینه ها و ناراحتی هایی که از اختیارش خارج شده ضمن تلاش برای حل مشکلات به خدای مهربان واگذار می کند و از زخم زدن به روح و روان، خود را رها می کند، چون می داند که یار و یاور قابل اعتمادی او را در حمایت خود دارد و بی پناه نیست.
و نتیجه اینکه برای رعایت بهداشت روان که قطعا مهمتر از بهداشت جسم است اولا باید ثمره تفکر خدا محور را با تفکرات مادی مقایسه نمود که با این مقایسه بوضوح بطلان تفکرات مادی معلوم می شود چراکه از نگاه برخی، این جهان، مادی است و آن جهان نادیده،معنوی؛ اما از نگاه خدامحوران حقیقی هر دو جهان معنوی است؛ و در حالی که می بینیم که هر سازنده ای به محصولاتش علاقمند است مگر می شود باور کرد که خداوند حتی کمترین مخلوقاتش را خرج این دنیای فانی کند.
و ثانیا در مرحله بعد باید دستورالعملی باشد برای طی مسیر از تولد تا مرگ، چنانچه قابل درک است و چه دستور العملی بهتر از قرآن و سیره اهل بیت و در آخر تفصیل مراحل بر اساس سیره اهل بیت که باید در عمل جلوه کند که در ذیل مطالب در حد توان به آن پرداخته خواهد شد.
روش اهل بیت علیهم السلام برای تحصیل آرامش
آنچه در سخنان اهل بیت عصمت و طهارت بوضوح دیده می شود چگونگی دیدگاه انسان نسبت به دنیا و برخورد صحیح با آن است چنانچه میل و رغبت بی اندازه نسبت به دنیا از عوامل حزن و اندوه دانسته اند و مفهوم آن این است که کسی که تعلقات و میل و رغبت را در کنترل خویش دارد، این انسان یکی از عوامل حزن را از بین برده و بر آن مسلط شده و بسوی آرامش پیش می رود؛ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرماید؛ رغبت و میل مذموم به دنیا غم و اندوه را زیاد می کند و زهد و بی رغبتی به دنیا موجب راحتی قلب و بدن می شود؛
از عوامل دیگر حزن تنگدستی و فقر است چنانکه فرموده اند که نزدیک است که فقر کفر بیاورد؛ اینجاست که مسئولیت کارگزاران نظام را باید یادآور شد و گفت هر تی که موجب فقر مردم شود حتما مردود است و اگر می خواهیم احکام اسلام هر روز بیشتر ترویج پیدا کند ابتدا باید فقر از جامعه ریشه کن شود؛ اما این نکته را هم باید یادآور شد که در شرایط سخت نیز با تکیه بر این تعالیم میتوان ضرر را به حداقل رساند و آرامش را حفظ کرد و روان را از گزند عوامل بیرونی سالم نگه داشت.
از عوامل دیگر حزن ثروت است؛ برخلاف تصور بسیاری از مردم که ثروت را عامل نشاط میدانند؛ در معارف اسلامی ثروت یکی از کانون های غصه ساز به حساب آمده است چنانکه علی علیه السلام می فرماید؛ ثروت سبب اندوه هاست؛
یکی دیگر از عوامل حزن؛ غم روزی است؛ امام صادق علیه السلام مدتی یکی از اهل مجلس خود را ندید، فرمود؛ فلانی کجاست؟ گفتند ناتوان است؛ آن حضرت به عیادت او رفت، او در حال مردن بود؛ حضرت به او فرمود؛ گمان خود را نسبت به خدا نیکو گردان؛ مرد گفت، گمانم به خدا نیت ولی غم من برای دخترانم است؛ حضرت فرمود؛ به آن خدایی که امیدداری حسناتت را بپذیرد و گناهانت را ببخشد، برای اصلاح دخترانت به او امیدوار باش؛ و امیرالمومنین علی علیه اسلام می فرماید؛ فکر و اندوه سال آینده را به فکر و اندوه امروز اضافه نکن بنابراین رسیدگی به مشکلات هر روز برای آن روز کافی است اگر سال آینده جزء عمرت باشد خداوند هر روز تازه روزی تازه می دهد و اگر عمرت باقی نباشد غم و اندوه سودی ندارد؛
یکی دیگر از عوامل حزن گناه است چنانکه امام صادق علیه السلام می فرماید؛ به درستی که بنده، زمانی که گناهش زیاد میشود و عملی که گناهانش را بپوشاند نداشته باشد خداوند او را گرفتار حزن میکند تا گناهانش را بپوشاند؛
عامل بعدی حسادت یا خودخوری است که مانع نشاط است؛ حسود بواسطه این مرض روح خود را آزار میدهد و زندگی را در کامش تلخ می سازد؛
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
درباره این سایت